e (mm.) Uzama miktarı
L (m.) Serbest ray boyu
a (1,15 x 10⁻⁵) Uzama katsayısı
Δt (°C) Montaj ile üst limit sıcaklığı farkı
L: Serbest ray boyudur ve sabitlenmemiş halde bulunan raylar için ray boyunun yarısına tekabül etmektedir.
Not: Karşı tarafta da bir ray olduğu zamanlarda bu rayın yarısının serbest olduğu öngörülür ve bu nedenden dolayı L tam boy olarak alınır. Bu şekilde iki ray arasındaki boşluk için her iki ray da hesaba katılır.
Özel Durumlar
Krapolu ve pedli raylarda ray pedi, rayın kaymasını önlemek için kullanılır. Sıcaklıktan dolayı gerçekleşen genleşmeye karşı baskı yapar ve bu şekilde genleşmeye karşı bir yapı oluşturur. Yalnız, bu durumun gerçekleşebilmesi için krapo ve pedlerin söz konusu raya uygun seçilmesi ve torkun sıkılmış olması gerekmektedir.
Bu durumlarda serbest ray boyu: Krapo ara mesafesi x 10 metre olarak alınır. Karşı rayın hesaba katılacağı durumlarda ise bu mesafe x 20 olarak alınmalıdır.
Ray altındaki pedlerin kullanılmasının nedenini dört aşamada anlatabiliriz:
1. Metal malzemelerin (tekerlek, ray vb.) birbiriyle gerçekleştirdiği etkileşimlerden çıkacak sesin azaltılması için ray altındaki pedler kullanılır. Bu şekilde tekerleklerin yuvarlanma sesi en aza indirilmiş olur.
2. Vinçlerde (özellikle yüksek tonajlı olanlarda) ray basıncı daha dengeli bir zemine aktarılır.
3. Ray pedi kullanımı, ray yükünü daha geniş bir alana yayar ve görünen en yüksek basıncı yarı yarıya düşürür.
4. Raylar dinamiktir. Bunun sebebi ise, rayların üzerindeki hareketlilik, ısıl genleşme ve büzülmelerdir. Özellikle yüksek tonajlı vinçlerde ve sıcaklık farklarının yüksek olduğu uygulama alanlarında ray pedleri, rayın hareketlerini sınırlamak veya tamamen önlemek amacıyla kullanılır.
Krapo sıkılık hesabı, son derece hassas olduğundan iyi yapılmalı, hesabın doğru olma, hesabın doğru olmasına azami önem verilmelidir. Krapo ölçümünde hataya yer yoktur.
Krapo ara mesafesi aşşağıdaki fomülle hesaplanır:
L= ( 4 x S x Ixx ) / ( Y x W) + A
