e ( mm.) Uzama miktarıe = L x ∆t x a x 1000
L ( m.) Serbest ray boyu
a ( 1,15 x 10ᴧ-5 ) Uzama katsayısı
∆t ( Cº ) Montaj ile üst limit sıcaklığı farkı
L: Serbest ray boyudur ve sabitlenmemiş halde bulunan raylar için ray boyunun yarısına tekabül etmektedir.
Not: Karşı tarafta da bir ray olduğu zamanlarda bu rayın yarısının serbest olduğu öngörülür ve bu nedenden dolayı L tam boy olarak alınır. Bu şekilde iki ray arasındaki boşluk için her iki ray da hesaba katılır.
Özel durumlar
Krapolu ve pedli raylarda ray pedi rayın kaymasını önlemek için kullanılır. Sıcaklıktan dolayı gerçekleşen genleşmeye karşı baskı yapar ve bu şekilde genleşmeye karşı bir yapı oluşturur. Yalnız, bu durumun gerçekleşebilmesi için krapo ve pedlerin sözkonusu raya uygun seçilmesi ve torkun sıkılmış olması gerekmektedir.
Bu durumlarda derbest ray boyu: Krapo ara mesafesi x10 metre olarak alınır. Karşı rayın hesaba katılacağı durumlarda ise bu mesafe x20 olarak alınmalıdır.
Ray altında pedlerin kullanılmasının nedenini dört aşamada anlatabiliriz:
1-Metal malzemelerin ( tekerlek, ray vb.) birbiriyle gerçekleşen etkileşimlerinden çıkacak sesin azaltılması için ray altında pedler kullanılır. Bu şekilde tekerleklerin yuvarlanma sesi en aza indirgenmiş olunur.
2-Vinçlerde (özellikle yüksek tonajlı olanlarda) ray basıncı daha dengeli bir zemine aktarılır.
3-Ray pedi kullanımı; Ray yükünü daha geniş bir alana yayar ve gözüken en yüksek basıncı yarı yarıya düşürür.
4-Raylar dinamiktir. Bunun sebebi ise, rayların üzerindeki hareketlilik, ısıl genleşme ve büzülmelerdir. Özellikle yüksek tonajlı vinçlerde ve sıcaklık farklarının yüksek olduğu uygulama alanlarında ray pedleri rayın hareketlerini sınırlamak veya tamamen önlemek amacıyla kullanılır.
Krapo sıklık hesabı, son derce hassas olduğundan iyi yapılmalı, hesabın doğru olmasına azami önem verilmelidir. Krapo sıklığının ölçümünde hataya yer yoktur.
Krapo ara mesafesi / krapoların ne sıklıkta döşeneceği aşağıdaki formülle hesaplanır.
L= ( 4 x S x Ixx ) / ( Y x W) + A
