İnsanoğlu, geçmişten bugüne ulaşım sağlamak için çeşitli yollar denedi. Denizleri kullandı, göklerde uçtu, dağları deldi ve elbette raylar üzerinde hareket etti. Şu an karayolları en yaygın ulaşım biçimi olsa da, en ucuzu ve en güvenlisi olduğu söylenemez. Yol yapmak ray döşemekten kolay olduğu için yayın şekilde kullanılıyor. Ray demiri, travers ve balans gibi temel tren yolu yapım elemanlarına karayollarında ihtiyaç duyulmuyor.
Elbette karayolları da üst düzey mühendislik kullanılarak inşa ediliyor. Asfaltlar, yol açıları, kavşak özellikleri gibi pek çok etmen göz önünde bulunduruluyor. Fakat nihayetinde harcanan emek ve zaman tren yolu yapmak için harcanandan az oluyor. Bu da karayollarının devletler tarafından daha fazla tercih edilmesine sebebiyet veriyor.
Fakat ülkemizin karayollarına verdiği önemi, raylı sisteme de vermesi gerekiyor. Özellikle lojistik sektöründe dünyaya ayak uydurmamız açısından, entegre ulaşım sistemleri oluşturmamız gerekiyor. Deniz yolunun demir yoluna, demir yolunun kara yoluna bağlanması ve ürünün nihai alıcıya bu şekilde ulaşması gerekiyor. Şu an gelişmiş ülkelerin tamamında kullanılan bu yöntem, zaman ve masraftan kar etmeyi sağlıyor.
Tabii ki bunun için öncelikle uygun bir altyapı planlaması yapılması gerekiyor. Demiryollarının limanlar ile entegrasyonunun sağlanması, karayolu ile birleştiği dağıtım merkezlerinin kurulması gibi pek çok planlamaya ihtiyaç duyuluyor. Yani aslında entegre ulaşım sistemleri için öncelikle demiryollarının planlamasının yapılması gerekiyor. Çünkü demiryolunun oturacağı zemin, ray bağlantı elemanları ve diğer pek çok konunun planlanması oldukça zaman alıyor.
Demiryolu planlaması yapılırken, ray demirinin ölçülerinden zemin etüdüne kadar bir dizi planlama yapılıyor.
Demiryolu planlanırken zeminin geoteknik etüdünün yapılması gerekiyor. Aslında bu demiryolu yapımının en önemli aşaması. Çünkü rayların stabil bir zemin üzerinde oturması hayati önem taşıyor. Zemindeki sus seviyesinin ölçülmesi, bu su seviyesinin tehlike arz edip etmediğinin öğrenilmesi; dolgu gerekiyorsa dolgu için gerekli malzemenin temin edilip edilemeyeceği; en önemlisi drenajın yeterli olup olmadığı konularının çözüme kavuşturuluması gerekiyor.
Zemin etüdünden sonra adına formasyon tabakası denen, yetersiz zeminlere yerleştirilen daha iyi bir zemin tabakasının inşası aşaması geliyor. Bu tabaka zemin eksenine dik yerleştiriliyor. Dayanıklı, kararlı ve drenaj sağlıyor. Ayrıca bu tabakanın altına don koruma tabakası denen bir tabaka yerleştirilerek, demiryolunun don olaylarından etkilenmemesi sağlanıyor.
Bu aşamaların ardından zeminin taşıma kapasitesini arttırmak için geotekstiller, demiryoluna gelecek yükü geniş alana yayacak balast ve raylar arasında bağlantıyı sağlayan travers aşamaları geliyor. Bunlar, zeminin ve tren yolunun stabil ve güvenilir şekilde hizmet vermesini sağlıyor.
Demiryolunun en bilindik ve esas elemanı ise bunların ardından planlanıyor. Tren rayı. Şimdiye kadar görüldüğü gibi, demiryolu inşası toprağı üzerine ray koymakla olmuyor. Zaten uluslararası konvansiyonlarla ve ülkemizdeki bazı regülasyonlarla belirlenmiş tren rayı ölçüleri de buna izin vermiyor. Rayların ölçüleri konuma, hat uzunluğuna, trenin gideceği hıza bağlı olarak mukavemet gücü ve ölçü olarak farklılık gösteriyor.
Tren rayı için uluslararası belirlenmiş kısıtlamalar bulunuyor. Örneğin raylar genellikle 18m, 24m, 30m veya 36m uzunluğunda üretiliyor. Bir parçanın ağırlığı 50 kg ila 70 kg arasında değişiklik gösteriyor. Raylardan beklenen ise oldukça basit üç maddeden oluşuyor:
· Uzun ömürlü olmak
· Aşınmaya dayanıklı olmak
· Traverslere minimum seviyede basınç iletmek
Tabii ki bu koşulların sağlanması o kadar kolay değil. Çünkü bu koşullar ancak belirli bir malzeme kullanılarak sağlanabiliyor. 1250 derecede haddelenen ve düzeltilen özel bir çeşit çelik, bu özelliklerin tamamını karşılıyor. Zaten uluslararası kısıtlamalara göre, bu çelikten başka bir malzemeden üretilen raylar, demiryolu yapımında kullanılamıyor.
Demiryolu yapımında kimi zaman tüneller ve viyadükler yapılması da gerekebiliyor. Çoğunlukla karayolu yapımında gördüğümüz bu inşaatları demiryolu yapımında da görebiliyoruz. Bunlar maliyeti biraz daha yükseltse de, entegre ulaşımın sağlayacağı fayda düşünülünce devede kulak kalıyor.
Toparlamak gerekirse, ülkemizin entegre ulaşım sistemine geçmesi için demiryolu yapımını hızlandırması gerekiyor. Bunun için uygun bir planlama gerektiği gibi, uygun ray demiri de gerekiyor. Bu da elbette sektörde tanınan Ray Demir Yunus Emre Baykal olarak bizim profesyonellik alanımız. Ürettiğimiz rayların farklı tür ve ölçüdeki çeşitlerine anasayfamız üzerinden ulaşabilirsiniz.
